هیجانات منفی خود را بشناسید و با آن مقابله کنید
هیجانات منفی خود را بشناسید و با آن مقابله کنید
احساسات انسان‌ها از بدو تولد و دوران کودکی شکل می‌گیرند و در طی سال‌ها و ارتباطات اجتماعی تکامل پیدا می‌کنند. به‌طورکلی چهارنوع هیجان در انسان وجود دارد: ترس، غم، شادی وخشم.
اگر با این حالات هیجانی درست برخورد نشود و روش‌های کنترل آنها را ندانیم، تاثیرات منفی بر سلامت جسمی و روانیمان می‌گذارند و همچنین اطرافیان را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
البته ذکر این نکته ضروری است که هیجان به خودی خود مضر نیست، اگر بدانیم چگونه با آن برخورد کنیم و آن را به شکل سالم تجربه کنیم. مهارت مقابله با هیجانات فرد را قادر می‌سازد تا تنش و فشار روانی کمتری را تجربه کنید.
هیجان چیست؟
هیجان به تمام احساسات و حالات روحی و روانی مثبت و منفی گفته می‌شود که همراه با علایم جسمانی ظاهر می‌شوند. واژه‌هایی مانند شور، احساس و عاطفه نیز شباهت‌های زیادی از نظر معنی به واژه هیجان دارند و گاها جای آن به کار برده می‌شوند. ما نسبت به دنیای پیرامون خود حساس هستیم و به آنها واکنش‌های هیجانی نشان می‌دهیم. این واکنش‌های هیجانی شامل خشم، ترس، عشق، محبت، تنفر، اميد، نااميدي، نگراني، احساس حقارت، غرور، غم، اندوه، شادي، تعجب، شرم، پشيماني و دلسوزي می‌شوند.
انسان دو دسته هیجان‌ها را در طول زندگی خود تجربه می‌کند. در دوسال اول زندگی هیجان‌های اولیه مانند شادی، غم، عصبانیت وترس در کودک ظاهر می‌شود. با افزایش سن هیجان‌های ثانویه مانند خجالت، حسادت و غرور در فرد آشکار می شود.
هر هیجانی سه بعد دارد:
بعد فیزیولوژیک: این بعد شامل تغییرات جسمانی است که در اثر هیجان در فرد ایجاد می‌شود. برای مثال فردی که ترسیده یا اضطراب دارد دچار ضربان قلب می‌شود یا مشکلات گوارشی پیدا می‌کند.
بعد شناختی: هرهیجانی به دنبال یک سری فکر ایجاد می‌شود. مثلا وقتی در خانه تنها هستیم و صدایی می‌شنویم اگر فکر کنیم دزد آمده است دچار اضطراب می‌شویم.
بعد رفتاری: در پی هر هیجانی یک سری رفتار‌ها از ما سر می‌زند. وقتی خشمگین هستید فریاد می‌زنید، با دیگران بحث و دعوا می‌کنید یا در زمان استرس شروع به جویدن ناخن دست خود می‌کنید.
از شر هیجانات خود خلاص شوید
اگر به هیجانات منفی خود به موقع توجه نکنید و آنها را نادیده بگیرید یا سرکوب یا انکار کنید، در آینده نزدیک به شکل نادرست مجبور به تخلیه آنها می‌شوید. آگاهی از هیجانات خود و دیگران به شما کمک می‌کند پاسخ مناسبی را در مقابل آنها بدهید.
به خودآگاهی بالا برسید
هر فرد با توجه به ویژگی های شخصیتی خود، برای تسکین زخم ها و ناکامی های هیجانی گذشته، به شکل متفاوتی عکس‌العمل نشان می دهد. برخی از افراد سعی در انکار یا پنهان‌کردن هیجانات خود دارند، اما دسته دیگری از افراد هیجانات خود را به شکل دادوفریاد کردن، درگیری فیزیکی یا بدوبیراه گفتن نشان می دهند. بنابراین اگر به شیوه‌ای درست برخورد نکنیم، ممکن است منجر به مشکلات اخلاقی و رفتاری شود. نخستین کاری که برای مهار احساساتی چون خشم، ترس، غم و تنفر باید انجام دهید این است که با واقعیت این احساسات رو به رو شوید و نسبت به آن آگاهی پیدا کنید؛ با این کار می‌توانید برای همیشه آنها را برای خود حل کنید و به بیان دیگر پرونده این احساسات را برای خود ببندید. در چنین شرایطی باید از مهارت خودآگاهی استفاده کنید و احساسات، باورها و خواسته‌های خود را در موقعیت های ناخوشایند بشناسید.
شناخت احساسات: معمولا افراد در موقعیت‌ها و محرک‌های یکسان، احساسات متفاوتی را از خود نشان می‌دهند. برای مثال در یک موقعیت ناخوشایند فردی غمگین می‌شود، دیگری احساس ناکامی و خشم می‌کند یا از شدت ناراحتی به گوشه‌ای خلوت پناه برده و در تنهایی خود غصه می‌خورد. این نشان می‌دهد که افراد شخصیت‌های کاملا متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند. آگاهی از این تفاوت‌های هیجانی و دانستن این‌که بیشتر به چه احساسی متمایل هستید، شما را در مقابله با احساسات منفی یاری می‌کند.
شناخت افکار: افکار منفی خود را بشناسید و تا می‌توانید جلوی آنها را بگیرید. با شناخت افکار منفی قادر خواهید بود در موقعیت‌های ناخوشایند آنها را کنترل و خودآگاهی بیشتری پیدا کنید.
شناخت انتظارات و خواسته ها: این خود شما و خواسته های شماست که چگونه موقعیت را برای خود درک و تعریف کنید، پس سعی کنید با خود صادق باشید و خواسته‌های خود را مدنظر قرار دهید.
با احساسات خود صادق باشید
برای همه افراد پیش آمده است که به دلیل ترس از برخورد دیگران احساسات و هیجانات خود را بیان نمی‌کنند و از بازگوکردن آن نگران هستند. مثلا دروغ می‌گویند تا حمایت اطرافیان خود را از دست ندهند یا برخلاف میل باطنی مجبورند احساسات خود را به گونه‌ای متفاوت بروز دهند؛ این نشان می‌دهد که فرد با احساسات خود صادق نیست، در غیر این صورت باید متوجه شود که برخورداری از حمایت دیگران تنها در صورت بیان نکردن احساساتش، صرفا یک حمایت ناسالم است که تنها تصور می‌کرده یک حمایت واقعی بوده است.
دو تکنیک کارآمد برای مقابله با هیجانات منفی
روش بلند‌مدت: روش های بلند مدت می توانند آستانه تحمل شما را بالا ببرند تا در موقعیت های دشوار بتوانید کنترل احساسات خود را داشته باشید. ورزش کردن، پیش بینی وقایع و تمرینات آرام سازی ازجمله این روش‌ها هستند.
روش کوتاه مدت: گاهی نیز روش های بلند مدت جوابگوی شما نیستند و نیاز دارید در همان لحظه هیجان خود را کنترل کنید. می‌توانید از روش‌هایی مانند تنفس عمیق، شمردن اعداد، ترک موقعیت، خواندن یک شعر یا جمله دلخواه و تلقین برخی از جملات مثبت، آرامش خود را حفظ کنید.